Trójwymiarowe kino

Ponieważ soczewki skupiają ślady obrazów na bardzo wąskiej przestrzeni, wobec tego na ekranie można umieścić większą ich ilość: 4 — 6 z różnych obiektywów, czyli 4 — 6 zdjęć zrobionych jednocześnie z kilku punktów widzenia. Pozwala nam to na swobodne zaglądanie za przedmioty, przy normalnym siedzeniu w fotelu jak w teatrze. Ekrany takie wykonane być mogą ze szkła — mas plastycznych, celuloidu itp. — są stosunkowo łatwe do transportu i montażu.

Niestrudzeni w poszukiwaniu coraz to lepszych rozwiązań ekranów dla filmu stereoskopowego S. Iwanow i Andrijewski skonstruowali 7 lipca 1943 r. nowy ekran, który ze względu na właściwości został nazwany przez nich ekranem istotnym.

Wyobraźmy sobie, iż pewną płaszczyznę pokryjemy małymi lusterkami, w ten sposób ustawionymi, iż światło małej żarówki ze wszystkich na raz zostanie odbite w kierunku naszego oka. Spróbujmy przesunąć nasze oko w jakąkolwiek inną stronę. Powierzchnia zostanie zupełnie ciemna. Przyjrzyjmy się układowi lusterek. Będą one ułożone symetrycznie w formie pierścieni, koncentrycznych, o jednakowym nachyleniu lusterek w każdym pierścieniu.

Zastąpmy teraz oddzielne lusterka szeregiem koncentrycznie ułożonych, przylegających pierścieni, o specjalnym przekroju, odpowiednio odpolerowanych. Otrzymamy wówczas nie jeden punkt „ogniskowy” widzialności — lecz całą oś ogniskową — strefę widzialności, która przebiegać będzie ze środka układu w nieskończoność, to znaczy, że dla widzenia oświetlonego zespołu obojętna jest odległość, z której będziemy nań patrzyli. Małe jednak wychylenie oka z tej strefy, pogrąża całkowicie układ w ciemności. Jeśli przekrój pierścieni zmniejszymy Ekran poza granice widzialności — wówczas otrzymamy jednolicie oświetloną z rusztem powierzchnię, która dzięki swym specyficznym właściwościom stuprocentowej organizacji światła, ma wielkie znaczenie dla projekcji stereoskopowej. Uzyskana w ten sposób powierzchnia daje od każdego źródła światła tylko jedną, w określonym kierunku idącą, strefę widzialności.

Jeśli w odległości 65 mm (międzyocznej) od środka takiego układu na tejże powierzchni zbudujemy przenikający się z nim drugi, taki sam układ i rzutować nań będziemy z drugiego obiektywu, umieszczonego ściśle w odległości 65 mm od pierwszego, drugi obraz, to otrzymamy z dwóch układów — dwie równoległe strefy widzialności, oraz dwie rozchodzące się na boki.

Jeśli ekran pokryjemy pewną ilością przenikających się wzajemnie układów, których środki będą oddalone od siebie o 65 mm, możemy uzyskać dowolną ilość równoległych stref widzialności. Umieszczając tego rodzaju układy na pewnych wysokościach — możemy uzyskać płaszczyzny widzenia i dla balkonów.

Ekran istotny, o takich samych zaletach idealnego organizowania światła, można wykonać z elementów przezroczystych. Ma to wielkie znaczenie przy projekcji stereoskopowej zaekranowej:

1. uwagi widzów nie rozprasza pęk światła, padający z projektora na ekran,
2. dla prawidłowego oddania trzeciego wymiaru, projekcja winna odbywać się przy pomocy obiektywu o takiej ogniskowej, jaką były robione zdjęcia. Ponieważ do zdjęć używa się przeważnie ogniskowej 50 mm, projektor o takim obiektywie w większej sali musiał by znajdować się na środku widowni (przeważnie używane są obiektywy o ognisk. 90 — 180 mm).

Pierwsze egzemplarze istotnego ekranu wykonane prymitywnym sposobem w studio Stereokino w Moskwie, potwierdziły w całej pełni teoretyczne założenie wynalazców. Znaczenie tego ekranu wybiega daleko poza dziedzinę czysto filmową.

FANTAZJA I REALIZM

W kinie zaopatrzonym w ekran bądź soczewkowy, bądź istotny, możemy wyświetlać jednocześnie parę różnych filmów do wyboru. Widz znużony np. Jasnymi Łanami — może przez zmianę pozycji zobaczyć Symfonię Pastoralną, lub przez dalszą zmianę pozycji Znak Zorry. Pozostała by sprawa jednoczesnej zmiany słyszenia dźwięków — zagadnienie w tym wypadku praktycznie jeszcze nierozwiązane, aczkolwiek w teorii leży w granicach możliwości.

W ogóle — uplastycznienie obrazu filmowego — pociągnęło za sobą konieczność uplastycznienia dźwięku. Problem ten dziś jest już właściwie teoretycznie całkowicie — a praktycznie w 50% rozwiązany.

Związek Radziecki, doceniając w pełni znaczenie rozwiązania zagadnienia filmu trójwymiarowego, tak z punktu widzenia naukowego jak i propagandowego, od samego początku badań S. Iwanowa przychodził mu z wydatną pomocą i nie szczędził środków materialnych i moralnych, aby ten epokowy krok X Muzie ułatwić i dać możność przeprowadzenia doświadczeń w jak najszerszym tego słowa znaczeniu. Uczony i wynalazca S. Iwanow już po pierwszych osiągnięciach został laureatem nagrody Stalina.

Próby dały nadspodziewane wyniki i dowiodły iż przyszłość filmu leży w jego trójwymiarowości, osiąganej metodą ekranów rusztowo-optycznych i istotnych, pozwalających widzowi na wygodne i swobodne oglądanie przestrzeni. Możemy stwierdzić, iż X Muza po zdobyciu dźwięku i koloru, po szeregu różnych prób wyzwolenia się z płaszczyzny dwuwymiarowego ekranu, odniosła dzięki niezmordowanej pracy radzieckich uczonych, zwycięstwo nad przestrzenią.