Ruch i radość kształtują człowieka
Wszelki intensywny ruch organizmu powoduje wzmożone zapotrzebowanie tlenu, dlatego też wszelkie ćwiczenia fizyczne wymagają odpowiedniego środowiska obfitującego w tlen. Wymagają czystego i świeżego powietrza dla dobrej wentylacji płuc. Intensywny ruch fizyczny wzmaga również szybkość całej przemiany materii, a to również wymaga odpowiednich warunków higienicznych. Dlatego też higiena jest tak nieodłącznie i ściśle związana z wychowaniem fizycznym. Ruch, aby był korzystny dla organizmu, wymaga dobroczynnego oddziaływania powietrza, wody i słońca. Dopiero połączenie tych czynników stwarza instrument, który skutecznie i w pożądanym kierunku może kształtować organizm.
Wyodrębnienie jednakże tylko strony fizycznej organizmu jest sztuczne. Człowiek bowiem stanowi pewną zamkniętą, jednolicie funkcjonującą psychofizyczną całość. Jakkolwiek zatem wychowanie fizyczne jest nastawione głównie na kształtowanie fizycznej strony człowieka, to jednak niewątpliwie jego oddziaływania sięgają głęboko i w dziedzinę psychiki. Przede wszystkim aby wychowanie fizyczne odniosło pożądany skutek, musi wszelkiemu wysiłkowi ruchowemu towarzyszyć radość. Zadowolenie z dokonanego ruchu, wyżycie się ruchowe na wolnym powietrzu, w słońcu lub wodzie — są nieodzownymi warunkami skuteczności wychowania fizycznego. Ta radość, jaką sprawia ruch fizyczny, jest niewątpliwie potężnym bodźcem fizycznym. On jest czynnikiem powodującym wytwarzanie korzystnych nawyków ruchowych.
Wiele gałęzi sportu poprawia koordynację nerwowo – ruchową, wyrabia odwagę, kształci siłę woli, wytwarza opanowania i wytrwałość. Gry zespołowe kształtują nawyki karności, umiejętności współdziałania, wreszcie wytwarzają specyficzne poczucie honoru i uczciwości gry. Wszystko są to cechy, które mają duże znaczenie w życiu społecznym. A wreszcie turystyka w najszerszym tego słowa znaczeniu (kajakowanie, narciarstwo turystyczne, wycieczki taternicze itp.) stwarza niezliczone możliwości do przebywania w przyrodzie, podziwiania jej piękna, co niewątpliwie stanowi czynnik uszlachetniający. Prócz tego wychowanie fizyczne wytwarzając nawyki wyżywania się w ruchu, przebywania na wolnym powietrzu i zbliżenia się do przyrody — spełnia niewątpliwie doniosłą rolę społeczną, dając możność przyjemnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu, zamiast tak częstego niestety przesiadywania w zadymionych, ciasnych lokalach wśród oparów alkoholu. Oto w krótkim zarysie obraz, czym jest wychowanie fizyczne i jaką rolę spełnia zarówno w życiu jednostki jak i w życiu społecznym.
A teraz przejdźmy nieco do szczegółów.
Wychowanie fizyczne obejmować powinno całe społeczeństwo, wszystkie jego warstwy i zawody, bez różnicy płci i wieku. Wychowanie fizyczne rozpoczynać się powinno właściwie już od urodzenia. Oczywiście w okresie intensywnego rośnięcia organizmu możliwości kształtowania go są daleko większe, aniżeli po zakończeniu procesu rozwojowego. Nic też dziwnego, że dotychczas główny nacisk kładzie się na wychowanie fizyczne młodzieży. Stosowanie jednak bodźców ruchowych, zwłaszcza w okresie rozwojowym, winno być bardzo umiejętne i dostosowane do poszczególnych etapów wieku. Ponadto studium rozwoju sprawności ruchowej u dziewcząt i u chłopców wskazuje na konieczność stosowania odmiennych metod do obu płci. Rozwój sprawności ruchowej mierzonej biegiem, skokiem i rzutem, w okresie między 10 a 19 rokiem życia — jak to wykazały badania przeprowadzone przeze mnie przed wojną — przebiega zgoła odmiennie u chłopców aniżeli u dziewcząt. Kiedy u dziewcząt zachodzi uderzające podobieństwo przebiegu rocznych przyrostów w tych trzech rodzajach sprawności fizycznych, to u chłopców rytm rozwojowy tych sprawności jest bardziej niezależny od siebie. W przeciwieństwie do chłopców u dziewcząt zaznacza się od 16 roku życia spadek rocznego przyrostu sprawności ruchowej niemal do zera. Jest to niewątpliwie związane z okresem dojrzewania płciowego. W okresie tym organizm mobilizuje wszystkie siły do przetworzenia dziewczęcia w kobietę. Nakłada to na wychowawców fizycznych obowiązek nie przeciążania organizmu pracą fizyczną właśnie w tym okresie.
Intensywna praca kończyn dolnych w okresie rośnięcia wzwyż hamuje proces zbyt wybujałego wyrastania, co polega na przyspieszeniu procesów kostnienia kości długich. Zahamowanie zbyt intensywnego wzrostu może być korzystne, gdyż pozwala na rozwój organizmu wszerz. Oczywiście przeciążenie pracą jest bezwarunkowo szkodliwe.