Medycyna a sztuka
Najciekawsze jednak szczegóły dermatologiczna przedstawił Stwosz u osób na płaskorzeźbach, przedstawiających „Pojmanie Chrystusa“, „Zstąpienie do piekieł“ i „Zmartwychwstanie”. Patrząc na zmiany chorobowe odtworzone przez artystę w drzewie, mimo woli przypomina się wspomniana przeze mnie współpraca lekarzy z artystami, mająca na celu odtworzenie dokładne obrazu chorobowego.
Na zewnętrznej górnej płaskorzeźbie prawego skrzydła środkowego, wyobrażającego „Pojmanie Chrystusa”, zauważyć można u niektórych osób ciekawe obrazy cierpień skórnych. U trzech osób spośród 12-tu postaci wyrzeźbionych na tej części skrzydła, przedstawiających pachołków, żołnierzy a może i faryzeusza, można stwierdzić na skórze twarzy żołnierza, chwytającego oburącz Chrystusa za włosy, w okolicy prawej kości jarzmowej najdokładniej wyrzeźbione zagłębienie, przedstawiając bez wątpienia owrzodzenie okrągłe, o brzegach równych, ostro ściętych. Z dna tego zagłębienia wznosi się okrągława, brodawkowata wyniosłość. Ten wyrzeźbiony twór brodawkowaty uważam za charakterystyczny obraz raka skórnego, który bardzo często rozpoczyna się właśnie w istniejącej często od dłuższego czasu na skórze brodawki.
Druga postać, dotknięta zniekształceniem chorobowym skórnym — to pachołek trzymający pochodnię, stojący tuż obok powyżej opisanej postaci żołnierza. Przednia część skóry i jego szyi zajmuje zwisający workowato twór o szerszej dolnej podstawie, węższy u szczytu i rozpoczynający się tui pod szczęką dolną w linii środkowej. Jest to moim zdaniem tzw. włókniak zwisający, nowotwór skóry dość często spotykany.
Trzecia postać powyższej płaskorzeźby musi budzić wielkie zainteresowanie u lekarza ze względu na niezwykle wiernie odtworzony zespół objawów chorobowych. Postać ta, umieszczona poza osobami działającymi w samej głębi płaskorzeźby po stroni« lewej, widoczna jest zaledwie tylko częściowo. Potężna, szeroka, kwadratowa czaszka pozbawiona w zupełności włosów, z olbrzymim wypukłym czołem 1 wystającymi wyraźnie guzami czołowymi, odcina się od tła płaskorzeźby. Oczy, umieszczone w głęboko osadzonych oczodołach, o wystających brzegach kostnych, wykazują wyraźnie wytrzeszcz gałki ocznej i zez zbieżny. Brwi są zachowane, brak jest tylko rzęs. Warga górna jest wąska, jak gdyby zapadnięta wskutek braku trwałej podstawy kostnej. Prawa źrenica w porównaniu z lewą jest znacznie bledsza, rysunek rogówki — zatarty. Być może, że artysta zauważył u swego modela zmiany na powierzchni gałki ocznej po przebytych sprawach chorobowych rogówki i utrwalił je w polichromii Na niezwykle wiernie oddaną całość zespołów objawów chorobowych składa się jeszcze nos, przedstawiający dla dermatologa ważne szczegóły. Część kostna nosa osobnika, który służył Stwoszowi za model, musiała ulec zniszczeniu z powodu procesów rozpadowych w części kostnej i chrzęstnej nosa. wskutek czego skóra grzbietu nosa, nie znajdując oparcia zapadła się, podciągając równocześnie ku górze koniec nosa w ten sposób, że otwory nosowe są wyraźnie widoczne 1 ustawione na zewnątrz w linii prostopadłej.
Ten zespół objawów chorobowych, Jak budów* czaszki i tzw. w języku lekarskim nos siodełkowaty lub nos buldoga a także barana, składają się na obraz charakteryzujący tzw. piętna późnej kiły wrodzonej. Podobne zniekształcenie nosa może powstać również w przebiegu innych spraw chorobowych prowadzących do zniszczenia rusztowania nosa, jednakowoż całość odtworzonych zmian, więcej przypomina wspomniane późne objawy kiły wrodzonej
Wyraźny nos siodełkowaty i podobną budowę czaszki można zauważyć u jednego z uczonych, biorącego udział w dyspucie, wyobrażonego w Innej płaskorzeźbie przedstawiającej „Chrystusa wśród uczonych”. Dla lekarza ten układ czaszki i budów» nosa przedstawiają również zespół cech charakterystycznych dla stygmatów przebytej kiły wrodzonej.
Pole do studiów dermatologicznych przedstawi» również postać jednego ze śpiących żołnierzy, wyrzeźbionych w płaskorzeźbie „Zmartwychwstanie“. Jest to żołnierz umieszczony po prawej stronie grobu w pozycji śpiącej, podparty dłońmi tak, że widać tylko część twarzy i nosa. W kształcie nosa dopatrzyć się można odtworzenia przez artystę objawów zmian chorobowych tkanki skórnej i podskórnej, które doprowadziły do zgrubienia skóry i do zniekształcenia nosa. Zmiany te przedstawiają objawy rozrostu i zgrubienia skóry nosa z następowym jego powiększeniem, niejednokrotnie przedstawiane na portretach osób malowanych przez artystów ubiegłych wieków.’
Objawy innej choroby skórnej można zauważyć u jednego z szatanów, odtworzonych w płaskorzeźbie na lewym ruchomym skrzydle ołtarza, przedstawiającej „Zstąpienie Chrystusa do piekieł“. Szatani Stwosza przedstawieni są zgodnie z duchem czasu 1 wskazówkami średniowiecznej demonologii jako potwory do pewnego stopnia człekokształtne, jednak z cechami zwierzęcymi. Na twarzy wymienionego szatana rozpoznać można, zdaniem moim, objawy gruźlicy skóry tzw. tocznia lub wilka żrącego, mianowicie wyniosłości guzkowe na zgrubiałym 1 zniekształconym nosie oraz na obu policzkach. Z wyrzeźbionego obrazu chorobowego można wnioskować, że górna warga modela, z którego prawdopodobnie Stwosz odtwarzał twarz szatana, uległa zniszczeniu wskutek rozpadu tkanek, wskutek czego zęby i górny brzeg szczęki są odsłonięte.